Ik zit nu drie weken in Kazachstan en ben nog steeds geen enkele andere buitenlander tegengekomen in de stad waar ik verblijf. Dit zorgt ervoor dat ik de nodige aandacht krijg van de lokale bevolking. Ook de media liet deze week van zich horen. Ik heb deze week een interview gehad met de televisie, de krant en met de 'Cosmopolitain' in Kazachstan. Over dit laatste blad was ik nog het meest verbaasd. Van alle media waarvan ik had kunnen bedenken daar ooit in mijn leven mee in aanraking te kunnen komen was dit zo'n beetje het laatste wat ik had verwacht. Ik werd door de Cosmopolitian geïnterviewd over het leven van buitenlandse vrouwen in Kazachstan en hun ervaringen. Gelukkig complimenteerde de journaliste me met het jurkje wat ik die dag aanhad, dat viel toch weer mee.

Hier in Kazachstan heb ik vooral geleerd om te leven met de dag, je moet er op voorbereid zijn dat alles anders loopt en veel improviseren. Dat de televisie een reportage komt maken kondigen ze hier dus ook niet een dag van te voren aan. Nee, je hoort alleen dat je straks over een half uur een interview hebt. Ook ben ik hier regelmatig voor een groep mensen neergezet om maar even een speech te improviseren. Gelukkig heb ik geen podiumvrees en vind ik het leuk om te doen. Mijn medestagair Fatin is iets rustiger en terughoudender en alle aandacht hoeft niet zo nodig voor haar.

Het leven in Kazachstan is sowieso een stuk minder georganiseerd dan in Nederland. Kazachstanen komen vaak laat en hier kijkt niemand van op. Ik heb hier nog nooit een schema gezien wanneer ik moet werken of vrij ben. Of je nu afspreekt met mensen of stage loopt, het is de hele tijd: 'We call you'.. Ze bellen me dan 's avonds op of ik voor de volgende dag even een presentatie maak. De ene keer werk ik 's ochtends maar ook wel eens 's avonds. Maar ik heb dus geen flauw idee wat mijn programma gaat zijn voor komende week. Dat is even wennen met mijn normaal zeer strak georganiseerde leven en een altijd volle agenda met afspraken. Het begrip agenda is hier onbekend en als ik ze mijn normale agenda vol afspraken laat zien kijken ze me hier echt verbaasd aan. Ik moet eerlijk zeggen dat het leven zonder agenda enigszins rust geeft, ik ga het hier vanzelf rustiger aan doen. Ik heb me er ook gewoon neergelegd bij het feit dat we allemaal wel zien hoe het loopt. Het leuke is hier dat vrienden en familie af en aanlopen en ook rustig een week blijven hangen. In mijn huis heb ik geen sleutel maar er is toch altijd wel iemand thuis die open kan doen. De kinderen in dit huis worden behoorlijk vrij opgevoed en mogen naar bed wanneer ze willen. Het voelt hier dan ook als een gezellige chaos, er wordt veel gelachen en het is altijd levendig. Ik heb me hier dan ook geen moment gestrest gevoelt. Dit heeft er deels mee te maken dat ik hier minder keuzes kan maken. In Nederland pak ik weleens een avondje de trein naar Amsterdam of Den Haag, ik kan een weekendje naar Berlijn of Parijs. Ik heb vrienden die overal en nergens wonen en waar ik toch allemaal contact mee onderhoud. Bij de Albert Heijn kan ik kiezen uit 25 soorten tandpasta en chips enz. Omdat de volgende stad hier 500 km verderop ligt en ik de taal niet spreek heb ik me er gewoon bij neergelegd dat ik niet zomaar weg kan, ik kan minder keuzes maken. Normaal gesproken in Nederland wil ik zo veel mogelijk zien en doen en dat geeft een bepaalde onrust. Dus al met al denk ik dat zes weken Kazachstan mij genoeg tijd en rust geeft om straks uitgeslapen aan mijn master te beginnen.

Aan de andere kant zorgt structuur er wel voor dat je productiever bent en dat je meer verschillende dingen op een dag kunt doen. Met de stage doen ze het hier deze week nogal rustig aan terwijl ik juist behoefte heb om aan de slag te gaan. Daarom organiseer ik (daar kan ik toch niet helemaal zonder) dat ik hier mensen help met hun Engelse spreekvaardigheid via een taalcursus op mijn vrije dagen. Het eindeloze hangen aan tafel met veel familie aan vrienden is gezellig maar het duurt mij vaak net iets te lang. Dan denk ik, laten we wat gaan doen. Ik mis hier soms ook sport en beweging, hier reis ik altijd met de bus en dan besef ik me dat ik het fietsen in Nederland toch wel heel relaxt vindt.

Op sommige AIESEC bestemmingen zitten maar liefst 60 interns. Fatin en ik zitten hier met ons tweeën en hebben het gezellig. Fatin is praktiserend moslim, draagt een hoofddoek en zit momenteel in de ramadan. Daarom is het soms lastiger om iets te ondernemen, zwemmen en uitgaan zitten er voor haar niet in en ze neemt ook meer rust vanwege het vasten. Wel respect, het lijkt mij geen pretje om hier met standaard 30 graden alleen tussen 21.00 en 3.00 te mogen eten en drinken. Ik was afgelopen week uitgenodigd bij een bruiloft van haar gastgezin. De laatste keer dat ik überhaupt een bruiloft had is inmiddels zo'n zes jaar geleden dus ik vond het sowieso speciaal. In deze stad is trouwen nogal een groot-event wat maar liefst twee dagen in beslag neemt. Eén dag wordt er gefeest met de genodigden van de bruid en één dag met genodigden van de bruidegom. Voor het feest wordt enorm veel geld uitgegeven en er zijn allerlei rituelen. Ik heb nog nooit zoiets gezien, de bruiloft ziet er uit als een sprookje met een soort troon waarop het bruidspaar plaatsneemt.

Ik werd deze week ook uitgenodigd voor een feest ter ere van de geboorte van een baby. Vader Sultan beschouwd zijn niet biologische zoon Wolva als zijn eigen zoon en die heeft net een baby gekregen. Mijn gastgezin nodigt zo'n vijftien mensen uit voor een groot diner waarbij we zo'n vijf uur aan tafel blijven zitten. Er worden ook een aantal islamitsche rituelen gedaan, de schoonmoeder geeft alle gasten een tikje met een typisch Kazachstaanse zweep, er worden een aantal voorwerpen onder het kussen van de baby gelegd, een spiegel, geld en kruiden. Omdat uiteraard niemand aan tafel Engels spreekt is het diner voor mij een hele zit. Iedereen spreekt wensen uit voor het geluk van het kind en per wens wordt er getoast met vodka. En er volgen vele rondes met nog meer vodka en er worden veel grapjes gemaakt over Nederland en of ik niet met een Kazachstaan wil trouwen enz. Na zo'n diner ben ik er even klaar mee, het voelt ongemakkelijk als je niet kunt meepraten en grapjes niet goed begrijpt. Sultan verteld dat zijn broer en zus in de gevangenis hebben gezeten: 'Bandit', 'Gangster', roept hij voor de grap, maar waarom ze er zaten, ik heb geen idee. Bij de zus had het iets met gokken te maken geloof ik, maar het blijft voor mij raden..

Gelukkig zijn er genoeg mensen met wie ik hier verder kan optrekken en Engels kan praten. Op mijn vrije dag wordt ik uitgenodigd door drie studentes die mij op sleeptouw nemen met de auto. We rijden naar alle uithoeken van de stad om foto's te maken en Engels te praten. Het ene meisje laat me het café zien waar zij samen met haar broer werkt. Ook geven ze me een tour langs grote nachtclubs van de stad.

Bij mijn werk op de school geven de docenten me een presentatie over Kazachstan en een rondleiding door het museum om hun Engels te oefenen. Dit is voor mij ook interessant omdat ik zo meer over het land en het leven hier te weten kom. Zo praten we over feminisme, goed onderwijs, politiek en lifestyle.

We hebben een openhartig gesprek over corruptie wat voor mij veel opheldering biedt. De mensen die ik tot nu toe sprak waren toch vooral positief over hun leider Noersoeltan. Ook veel studenten zeiden dat er hier best veel vrijheid was en dat hun leider goed was voor het land. Ik was benieuwd of mensen geen negatieve ervaringen durfden te vertellen of dat zij gewoon gewend waren aan de corruptie en deze als vanzelfsprekend beschouwden.

De docenten op de school waren inmiddels meer aan mij gewend en durfden zich dan ook openhartiger te uiten. Zij vertelden dat hun school door de overheid zomaar kon worden gesloten en dat niemand in dit land wat dat betreft enige zekerheid had. Vader Sultan in mijn gastgezin is zakenman en moet soms enorme geldbedragen betalen aan de overheid. Als hij dit niet doet krijgt hij geen vergunning voor zijn business en kan hij het schudden. Dit geeft wel aan dat er hier geen echte vrijheid is. Het is duidelijk dat je hier als burger weinig rechten hebt of beschermt wordt tegen misbruik door de staat. Het enige waarmee je jezelf kan beschermen is geld. Als je hier bijvoorbeeld een auto-ongeluk krijgt op de snelweg en je bent rijk dan kun je nog een advocaat nemen enz. Heb je weinig geld dan wordt je op geen enkele manier beschermt en heb je gewoon pech. Dit zie je ook terug in de gezondheidszorg. Als je geen geld hebt laten ze je rustig een dag wachten als je bijvoorbeeld je been breekt, als je rijk bent wordt je binnen vijf minuten geholpen. Op de universiteit kun je een examen maken maar je kunt ook je docent betalen en zo vervolgens je examen halen. Dit maakt de waarde van een universitair diploma twijfelachtig. Verder is protesteren of kritiek uiten tegen de overheid verboden en staan hier zware straffen op.

Kazachstan is een ogenschijnlijk moderner land dan je zou verwachten qua economie en welvaart (in de steden) maar qua mensenrechten loopt het ver achter. De leider Noersoeltan is dan wel populair onder het volk maar mensen zijn onwetend over wat vrijheid en democratie betekenen. De docenten verzekerden mij wel dat ik hier als buitenlander weinig kans hebt om ellende te krijgen met de overheid. Zeker als vrouw zal de politie mij vrijwel nooit naar papieren vragen enz. Als inwoner wen je wel aan de gang van zaken, als corruptie normaal is leer je hoe je problemen vermijdt.

De docenten vroegen mij waarom de Westerse wereld niets doet aan de situatie hier wat betreft de vrijheid. Omdat protesteren verboden is kan de bevolking hier zelf weinig beginnen tegen de overheid. Er komen hier wel genoeg buitenlanders vanwege de olie- en gasvoorraad maar zij zijn alleen uit op winst en eigengewin. Het is strategisch slim om Kazachstan te vriend te houden, het land ligt centraal tussen Rusland, China en de Arabische landen en heeft bovendien voorraden uranium.

Of het westen zou moeten ingrijpen weet ik niet. Het doet me denken aan het debat tussen wat belangrijker is, economische groei of mensenrechten. Moeten we Kazachstan economisch door laten groeien en er van uit gaan dat mensen vanzelf democratie gaan eisen? Omdat Kazachstan geen democratische traditie kent kan het überhaupt nog lang duren voordat mensen het belang hiervan gaan inzien. Of moet het westen meer eisen gaan stellen wat betreft mensenrechten tijdens business onderhandelingen? Ik moet denken aan de oorlogen die er het afgelopen decennia zijn gevoerd omwille van de vrijheid van meningsuiting en de mensenrechten. Het ideologische aspect van de mensenrechten is nooit primair de reden geweest om een oorlog te beginnen, het wordt gebruikt als excuus. Voor de mensen hier laat vrijheid voorlopig helaas nog op zich wachten